Trong bối cảnh hiện nay, dân số Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức lớn khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) vào năm 2024 đã giảm xuống còn 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất từng ghi nhận. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này được chỉ ra là do giá nhà đất tăng cao, khiến người trẻ gặp khó khăn trong việc “an cư” và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con. Một xu hướng mới đang hình thành một cách lặng lẽ, đó là “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con.
Xu hướng này không chỉ phản ánh một phần thực tế mà còn đặt ra những thách thức lớn cho tương lai của Việt Nam. Đất nước đang tiến nhanh đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và đối mặt với nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Từ kinh nghiệm của nhiều quốc gia cho thấy, mức sinh giảm sâu thường rất khó phục hồi. Một yếu tố quan trọng và thầm lặng dẫn đến đà giảm sinh là giá nhà đất tăng phi mã. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, giá nhà ở đã vượt xa tầm với của người trẻ.
Không ít người trẻ hiện nay đã từ bỏ giấc mơ lập gia đình, chọn sống một mình, làm nghề tự do, và tận hưởng trải nghiệm cá nhân. Kết quả khảo sát cho thấy 62% người trẻ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó mối lo lớn nhất chính là vấn đề nhà ở. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai của cá nhân mà còn đặt ra những hệ lụy lớn cho xã hội như suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, và áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh.
Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số. Điều này đòi hỏi những giải pháp cấp thiết và toàn diện để giải quyết thách thức của già hóa dân số.
Chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Để khuyến khích người trẻ lập gia đình và sinh con, cần có chính sách hỗ trợ về nhà ở, như cho vay mua nhà với lãi suất ưu đãi hoặc hỗ trợ thuê nhà cho người trẻ. Đồng thời, cần có những chính sách hỗ trợ khác như hỗ trợ về giáo dục, việc làm và chăm sóc sức khỏe để giúp người trẻ yên tâm lập gia đình và sinh con.
