Ngày 17/7 vừa qua, tin tức về sự ra đi của họa sĩ Lê Thiết Cương đã gây nên một làn sóng thương tiếc và để lại khoảng trống lớn trong không gian sáng tạo. Sự ra đi đột ngột của anh không chỉ khiến nhiều người ngỡ ngàng và tiếc thương mà còn tạo nên một cơn chấn động âm thầm lan rộng khắp các lĩnh vực văn hóa và nghệ thuật. Trên các nền tảng truyền thông và mạng xã hội, những bài viết, hình ảnh và dòng chữ tưởng niệm anh đã phủ lên không khí đời sống văn nghệ.
Lê Thiết Cương không chỉ là một họa sĩ tối giản nổi tiếng với phong cách vẽ tranh bằng triết lý thiền và tư duy nghệ thuật độc đáo. Anh còn hiện diện trong nhiều lĩnh vực khác như văn chương, Phật học, kiến trúc, báo chí, truyền thông và các cuộc trò chuyện về cái đẹp. Những sản phẩm gốm, sách, bài báo và câu chữ của anh đều thấm đẫm tinh thần chiêm nghiệm. Trên hết, Lê Thiết Cương là một hình tượng của “sống đẹp”: trong cách nghĩ, cách làm, cách hiện diện và đóng góp cho nghệ thuật và cuộc đời.
Bắt đầu vào hội họa từ đầu những năm 1990, Lê Thiết Cương đã gây ấn tượng mạnh với phong cách tối giản của mình. Các tác phẩm của anh thường là tranh bột màu trên vải màn bồi giấy dó, với chỉ vài ba nét hình và vài gam màu thanh đạm. Tuy nhiên, phía sau sự đơn giản ấy là nội lực dồn nén, tri thức, cảm xúc và những mảnh đời sống ẩn mật được chắt lọc đến tận cùng để hiện hình. Mỗi đường nét và khoảng trống trong tranh anh đều gợi lên một cảm giác vừa thanh thoát vừa khắc khoải.
Sự tối giản của Lê Thiết Cương không chỉ là một lựa chọn mỹ thuật mà còn là một lối sống và cách tư duy. Đó là hành trình loại bỏ những ồn ào để giữ lại phần cốt lõi, một tinh thần thiền giữa thời nhiễu động và dễ dãi. Anh đã chọn con đường riêng và trung thành đến tận cùng với hội họa tối giản, không sao chép và không chiều theo thị hiếu. Những tác phẩm của anh được vẽ bằng trực giác sâu sắc, tri thức văn hóa, đời sống nội tâm nhiều chiêm nghiệm và đôi khi là những mảnh đau rất người.
Không chỉ là một họa sĩ tài năng, Lê Thiết Cương còn để lại dấu ấn của một con người cầu toàn, có chiều sâu văn hóa và tinh thần độc lập hiếm thấy trong nhiều lĩnh vực khác. Anh tiên phong trong việc sáng tạo và tổ chức các sự kiện văn học, âm nhạc, hội họa cho bạn bè, hỗ trợ các họa sĩ trẻ, các tòa soạn và các nghệ sĩ.
Trong thế giới của chữ nghĩa, Lê Thiết Cương đọc rộng, nhớ dai như một “từ điển sống”. Anh cẩn trọng trong ngôn từ và sắc sảo trong tư duy. Suốt nhiều năm, anh đảm nhiệm chuyên mục văn hóa trên báo Nhân Dân hằng tháng với cái tên “Thấy”, do chính anh đặt. Dưới ngòi bút của anh, những câu chuyện về cổng làng, món ăn, ngôi chùa hay bức tranh đều trở thành câu chuyện của tâm thức.
Đằng sau cái “thấy” của Lê Thiết Cương là một tầng nhìn rộng hơn: thấy lòng người, thấy những biến thiên xã hội, thấy những giá trị đang mờ dần trong đời sống hiện đại. 47 bài viết trong chuyên mục ấy sau này được tập hợp thành sách.
Lê Thiết Cương cũng được biết đến là một người kỹ lưỡng trong công việc, khó chịu, cực đoan và thất thường nhưng lại đầy hấp dẫn và cuốn hút. Làm việc với anh là trải qua đủ các cung bậc cảm xúc mới hiểu, mới gắn bó và mới đi được đường dài.
Cái tên Lê Thiết Cương đã vượt khỏi danh xưng của một họa sĩ tối giản; anh là một người đa tài, một nghệ sĩ đi tìm cái đẹp bằng nhiều con đường và một bạn hữu sâu sắc của nhiều giới.
Hành trình của cái Đẹp nơi anh đã dừng lại, nhưng cái Đẹp mà Lê Thiết Cương thắp lên vẫn còn ở lại.
