Dân ca ví, giặm xứ Nghệ – Di sản văn hóa đậm sâu và bản sắc của vùng đất và con người

Dân ca ví, giặm là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân xứ Nghệ. Với những làn điệu mộc mạc, sâu lắng và giàu cảm xúc, dân ca ví, giặm đã trở thành hơi thở và linh hồn của mảnh đất và con người nơi đây. Năm 2014, UNESCO đã vinh danh dân ca ví, giặm là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại, khẳng định giá trị và tầm quan trọng của loại hình nghệ thuật này.

Thế hệ trẻ yêu ví, giặm

Để bảo tồn và phát huy giá trị của dân ca ví, giặm, tỉnh Nghệ An đã tổ chức nhiều lớp truyền dạy cho học sinh có năng khiếu trong cộng đồng. Trong 12 ngày tham gia khóa học, các em được tìm hiểu về đặc điểm, tính chất của làn điệu ví, giặm, cũng như thực hành các làn điệu hò, cải biên… Anh em Nguyễn Công Anh (14 tuổi) và Nguyễn Công Minh (9 tuổi) đã tiếp tục theo đuổi và học tập hát dân ca một cách nghiêm túc. Em Hoàng Trà My (16 tuổi) tham gia lớp học để hiểu sâu hơn về kỹ thuật của những làn điệu và cách hát làn điệu đó đúng tính cách nhân vật và nội dung tác phẩm.

Bảo tồn, gìn giữ dân ca

Để bảo tồn và phát huy các giá trị di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh, tỉnh Nghệ An đã mở lớp truyền dạy dân ca ví, giặm cho học sinh có năng khiếu trong các trường tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn. 36 học sinh tham gia lớp truyền dạy hôm nay được tuyển chọn từ 130 xã, phường trên địa bàn tỉnh. Đó là những học sinh thực sự đam mê và có năng khiếu với dân ca ví, giặm.

Nghệ nhân Nhân dân Võ Thị Hồng Vân, Chủ nhiệm Câu lạc bộ dân ca ví, giặm Ngọc Sơn, xã Xuân Lâm đã mở nhiều lớp chiêu sinh các em nhỏ khắp vùng, miền để dạy hát dân ca. Tỉnh Nghệ An thường xuyên tổ chức liên hoan, hội diễn, chương trình biểu diễn dân ca ví, giặm tại địa phương, lễ hội truyền thống, sự kiện văn hóa. Từ đó, các đoàn nghệ thuật, câu lạc bộ dân ca có dịp học hỏi, giao lưu và trao đổi kinh nghiệm.

Thách thức trong bảo tồn

Tuy nhiên, quá trình bảo tồn ví, giặm đối mặt không ít thách thức. Đó là nguy cơ mai một do thế hệ nghệ nhân cao tuổi ngày càng ít đi, thế hệ trẻ ít mặn mà, kinh phí hoạt động, địa điểm luyện tập, trang phục, nhạc cụ…; sự thiếu hụt đội ngũ kế cận không chỉ là người hát mà còn thiếu người sáng tác, người nghiên cứu, người tổ chức hoạt động liên quan đến ví, giặm.

Để phát huy giá trị di sản, Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh đã và đang nỗ lực cùng các địa phương, đơn vị đưa ra nhiều giải pháp tiếp nối và phát triển ví, giặm trong bối cảnh hiện đại. Sự nỗ lực của các nghệ nhân, lớp trẻ, các câu lạc bộ, đoàn nghệ thuật ở Nghệ An đã và đang góp phần giữ gìn và phát huy giá trị của dân ca ví, giặm, giúp mạch nguồn quý giá này không ngừng chảy, mãi ngân vang trong đời sống hiện đại.

UNESCO đã công nhận dân ca ví, giặm là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại, từ đó mở ra nhiều cơ hội cho việc bảo tồn và phát huy giá trị của loại hình nghệ thuật này.

TP Huế đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong ngành du lịch để gia tăng trải nghiệm cho khách du lịch và thu hút lượng khách đến với Huế ngày càng tăng. Với mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi cho du khách, TP Huế đã triển khai nhiều ứng dụng và giải pháp công nghệ để bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

Một trong những nỗ lực đáng chú ý của TP Huế là triển khai ứng dụng Hộ chiếu du lịch Huế – Hue City Passport. Ứng dụng này cho phép du khách quét mã QR để cài đặt App, đăng ký thông tin cá nhân và tham gia. Với tính tiện lợi, bản đồ định vị GPS và tính tương tác cao, du khách có thể theo dõi quá trình tham quan và trải nghiệm tại các điểm đến theo lộ trình và chủ đề gợi ý.

Sở Du lịch TP Huế cùng các đơn vị liên quan cũng triển khai số hóa tài nguyên du lịch như di sản, ẩm thực và các điểm đến du lịch. Hiện tại, hệ thống cơ sở dữ liệu số ngành du lịch Huế đang được cập nhật, bao gồm cơ sở lưu trú, công ty lữ hành và hướng dẫn viên du lịch. Hệ thống thông tin số tích hợp về khách du lịch, khu và điểm du lịch, cơ sở dịch vụ du lịch trên địa bàn cũng đang được hình thành.

Ngoài ra, tại các điểm tham quan của Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế, dịch vụ bán vé điện tử và tích hợp hệ thống nhận diện trí tuệ nhân tạo (AI) đã được triển khai. Quần thể Di tích Cố đô Huế cũng đã triển khai 96 Trạm tương tác thông minh – TapQuest tại 96 điểm di tích. Du khách có thể dễ dàng tiếp cận thông tin về từng địa điểm thông qua đa dạng hình thức như hình ảnh, video, mô hình 3D và văn bản.

Đại Nội Huế cũng đã triển khai ứng dụng App di tích Huế, hỗ trợ chỉ đường cho du khách. Đối với du khách nước ngoài, ứng dụng này có thể chuyển đổi sang các ngôn ngữ như Anh, Nhật, Pháp và Trung Quốc.

Các chuyên gia cho rằng, để xây dựng du lịch thông minh một cách bền vững, TP Huế cần tiếp tục mở rộng hệ sinh thái số bằng cách tăng cường liên kết liên vùng và hình thành hành lang du lịch thông minh giữa Huế – Đà Nẵng. Việc ứng dụng AI và dữ liệu lớn (Big Data) trong phân tích hành vi du khách cũng là yếu tố quan trọng.

Bên cạnh đó, TP Huế đang đẩy mạnh chuyển đổi số để bảo tồn giá trị di sản. Hàng trăm cổ vật quý triều Nguyễn đã được gắn chip NFC và định danh duy nhất bằng công nghệ Nomion của Phygital Labs. Khách tham quan có thể dùng smartphone tương tác với chip NFC và truy cập thông tin lịch sử, nguồn gốc và ý nghĩa văn hóa của cổ vật.

Tuy nhiên, trong quá trình bảo tồn và phát huy giá trị di sản, TP Huế cũng đang đối mặt với thách thức như việc tháo dỡ các lô cốt, hầm trú ẩn và vọng gác cũ tại di tích Kinh thành Huế. Việc tháo dỡ 31 công trình quốc phòng, trong đó có 26 công trình là lô cốt, 2 vọng gác, 2 hầm ẩn nấp và 1 trận địa phòng không, đang được tiến hành để trả lại giá trị nguyên trạng yếu tố gốc của di tích Kinh thành Huế.

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, TP Huế đang không chỉ bảo tồn và phát huy giá trị di sản mà còn tạo ra những trải nghiệm mới mẻ và thú vị cho khách du lịch. Du khách có thể tìm hiểu thêm thông tin về các điểm đến du lịch tại Huế thông qua các trang web như https://www.vietnamtourism.gov.vn/ hoặc https://hue tourism.com.vn/.

Bộ phim tài liệu “Xẩm đỏ” – một tác phẩm điện ảnh ghi lại hình ảnh và âm thanh của nghệ nhân Hà Thị Cầu, người hát xẩm cuối cùng của thế kỷ 20 – hiện đang được hoàn tất thủ tục sang nhượng bản quyền cho tỉnh Ninh Bình. Đạo diễn Lương Đình Dũng, người thực hiện bộ phim, cho biết ông đang trong quá trình hoàn tất các thủ tục để chuyển giao bản quyền của bộ phim này cho địa phương.

Bộ phim “Xẩm đỏ” được bắt đầu thực hiện từ năm 2008 và kéo dài đến năm 2010, với hơn 1.200 phút quay phim ban đầu. Sau đó, bộ phim đã được chỉnh sửa và dựng lại với thời lượng 68 phút, nhằm giúp khán giả có thể thưởng thức nhiều bài hát hơn từ nghệ nhân Hà Thị Cầu. Điểm đặc biệt của bộ phim là không sử dụng lời bình, mà để nghệ nhân tự nhiên thoải mái nhất khi hát như thể đang tâm sự trực tiếp tới khán giả.

Theo đạo diễn Lương Đình Dũng, mục tiêu của ông khi thực hiện bộ phim là lưu giữ lại tất cả những giá trị văn hóa truyền thống của nghệ nhân Hà Thị Cầu để lại cho Ninh Bình nói riêng và cho kho tàng nghệ thuật xẩm Việt Nam nói chung. Bộ phim “Xẩm đỏ” không chỉ là hình ảnh về nghệ nhân Hà Thị Cầu, mà còn là bức tranh sinh động về miền quê mộc mạc, với chợ quê, hoa gạo, bến đò… ẩn hiện, thảng thốt trong tiếng sênh, nhịp phách.

Ngoài “Xẩm đỏ”, đạo diễn Lương Đình Dũng từng thực hiện nhiều bộ phim nổi tiếng về nghệ thuật chèo, như “Hề cu Sứt”, “Thầy bói đi chợ”, “Lý trưởng mẹ Đốp”, “Phù thủy sợ ma”, “Thị Màu lên chùa”. Ông cho rằng cái gốc đi lên và thấm đẫm trong hành trang nghệ thuật vẫn phải từ những tác phẩm văn học, nghệ thuật dân tộc.

Đối với tỉnh Ninh Bình, việc sở hữu bản quyền bộ phim “Xẩm đỏ” không chỉ giúp bảo tồn di sản văn hóa quý báu này, mà còn tạo điều kiện để quảng bá và giới thiệu nghệ thuật xẩm đến với công chúng rộng lớn hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hiện nay, khi mà nhiều di sản văn hóa truyền thống đang dần bị mai một.

Với những giá trị văn hóa và nghệ thuật mà bộ phim “Xẩm đỏ” mang lại, việc chuyển giao bản quyền cho tỉnh Ninh Bình được xem là một bước đi quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa này. Đồng thời, đây cũng là cách để tri ân và ghi nhận đóng góp của nghệ nhân Hà Thị Cầu trong việc giữ gìn và truyền tải nghệ thuật xẩm đến các thế hệ sau.

Thông tin về việc chuyển giao bản quyền bộ phim “Xẩm đỏ” cho tỉnh Ninh Bình đang được hoàn tất, hứa hẹn sẽ mở ra một chương mới trong việc bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa này đến với công chúng.

Phường Tây Hoa Lư, một đơn vị hành chính mới tại tỉnh Ninh Bình, đã chính thức được thành lập từ sự hợp nhất của nhiều địa phương giàu bản sắc văn hóa, kế thừa khí thiêng của Cố đô Hoa Lư và hòa nhập với nhịp sống mới. Với diện tích tự nhiên lên đến 84,96 km² và dân số gần 47.000 người, phường Tây Hoa Lư hiện trở thành một trong những phường có diện tích lớn nhất tỉnh Ninh Bình. Sự kết hợp này hội tụ nhiều yếu tố về địa lý, nhân văn, văn hóa và lịch sử, tạo nên một thể thống nhất trong sự đa dạng.

Sự hình thành của phường Tây Hoa Lư là kết quả trực tiếp từ chủ trương lớn của Chính phủ nhằm tinh gọn bộ máy quản lý, sắp xếp lại các đơn vị hành chính cấp xã để tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững. Trong bối cảnh tỉnh Ninh Bình đang thực hiện các bước đi chiến lược để khai thác tiềm năng, thế mạnh của vùng lõi di sản, việc hình thành phường Tây Hoa Lư cho thấy nỗ lực của địa phương trong việc tạo điểm tựa cho phát triển đô thị di sản thiên niên kỷ và công nghiệp văn hóa.

Với lợi thế về diện tích rộng lớn, phường Tây Hoa Lư có dư địa phát triển vượt trội. Điều này tạo thuận lợi trong quy hoạch không gian đô thị, bố trí hạ tầng cũng như bảo tồn và khai thác giá trị di sản văn hóa – thiên nhiên phục vụ cho phát triển kinh tế – xã hội bền vững. Đặc biệt, với di tích quốc gia đặc biệt Cố đô Hoa Lư nằm trong địa phận, phường Tây Hoa Lư có cơ hội lớn để phát triển du lịch và bảo tồn di sản văn hóa, từ đó tạo nên sự phát triển bền vững cho địa phương.

Bản sắc văn hóa là nền tảng quan trọng cho sự phát triển của phường Tây Hoa Lư. Với đặc điểm hợp nhất từ nhiều địa phương có truyền thống lịch sử, văn hóa phong phú, phường Tây Hoa Lư sở hữu một nền tảng văn hóa đa tầng. Đây là sự giao thoa giữa các giá trị văn hóa dân tộc, tôn giáo và di sản, tạo nên sự đa dạng và phong phú trong văn hóa địa phương. Du lịch sẽ là thế mạnh trong định hướng phát triển kinh tế bền vững của phường Tây Hoa Lư, với các điểm nhấn quan trọng như chùa Bái Đính – một trong những trung tâm Phật giáo lớn nhất Việt Nam.

Trong định hướng phát triển giai đoạn mới, phường Tây Hoa Lư xác lập rõ nguyên tắc: Bảo tồn di sản không chỉ là trách nhiệm, mà còn là nền tảng chiến lược để kiến tạo tương lai. Mỗi quyết sách kinh tế – xã hội đều đặt di sản vào trung tâm, xem đó là sức mạnh nội lực, là nguồn lực bền vững để xây dựng một đô thị hiện đại, có chiều sâu văn hóa và bản sắc riêng biệt. Điều này không chỉ góp phần bảo vệ di sản văn hóa của dân tộc, mà còn mở ra những cơ hội phát triển mới cho địa phương, dựa trên nền tảng của văn hóa và lịch sử.

Ứng Dụng Công Nghệ Trong Bảo Tồn và Phát Huy Di Sản Văn Hóa: Một Định Hướng Tương Lai Cho Hà Nội

Trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng như hiện nay, việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa gắn với công nghệ đã trở thành một kỳ vọng lớn đối với Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII. Việc ứng dụng công nghệ không chỉ là chìa khóa để giữ gìn di sản cho thế hệ tương lai mà còn giúp đưa giá trị di sản đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Đối với người dân Hà Nội, di sản văn hóa không chỉ đơn thuần là những công trình kiến trúc cổ kính hay hiện vật lịch sử, mà còn là linh hồn và bản sắc không thể tách rời của thành phố ngàn năm văn hiến. Chính vì vậy, việc ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và quảng bá di sản là một giải pháp quan trọng và cần thiết để giữ gìn và phát triển những giá trị quý báu này.

Công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phục dựng các giá trị di sản một cách hiệu quả nhất. Một bảo tàng số về lịch sử Thăng Long – Hà Nội, nơi mọi tư liệu và hiện vật lịch sử được số hóa và trình bày sinh động, sẽ thu hút được nhiều người, đặc biệt là các em học sinh và sinh viên. Điều này không chỉ giúp thế hệ trẻ tiếp cận và hiểu rõ về lịch sử và văn hóa của thành phố mà còn kích thích sự quan tâm và yêu quý di sản.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR) trong trải nghiệm di tích là một giải pháp đột phá. Du khách và người dân có thể ‘du hành thời gian’ về quá khứ và chứng kiến không gian di tích được phục dựng sống động như thật, nghe những câu chuyện lịch sử chân thực. Công nghệ này cho phép trải nghiệm di sản văn hóa một cách trực quan và sống động hơn, từ đó tạo ra những ấn tượng khó quên.

Ngoài ra, việc phát triển các ứng dụng di động dẫn đường và thuyết minh di sản đa ngôn ngữ cũng là một sáng kiến thiết thực. Với một chiếc điện thoại thông minh, bất cứ ai cũng có thể dễ dàng khám phá các di tích và hiểu rõ câu chuyện đằng sau mỗi hiện vật và địa danh. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc thu hút du khách quốc tế và tạo điều kiện cho họ tiếp cận và trải nghiệm di sản văn hóa của Hà Nội một cách dễ dàng hơn.

Người dân Thủ đô tin rằng, khi công nghệ được ứng dụng thông minh và có chiến lược, di sản văn hóa của Hà Nội sẽ không chỉ được bảo vệ tốt hơn mà còn được ‘làm sống lại’ trong tâm hồn của thế hệ hôm nay và mai sau. Đây là cách biến những giá trị nghìn năm tuổi thành động lực phát triển mới và khẳng định vị thế của Hà Nội là một Thủ đô hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc văn hóa.

Tóm lại, việc ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và phát huy di sản văn hóa là một hướng đi quan trọng và cần thiết cho Hà Nội trong thời đại hiện nay. Qua đó, không chỉ giúp giữ gìn và phát huy những giá trị di sản quý báu mà còn góp phần phát triển văn hóa và du lịch, khẳng định vị thế của Hà Nội trên trường quốc tế.