Phường Tây Hoa Lư, một đơn vị hành chính mới tại tỉnh Ninh Bình, đã chính thức được thành lập từ sự hợp nhất của nhiều địa phương giàu bản sắc văn hóa, kế thừa khí thiêng của Cố đô Hoa Lư và hòa nhập với nhịp sống mới. Với diện tích tự nhiên lên đến 84,96 km² và dân số gần 47.000 người, phường Tây Hoa Lư hiện trở thành một trong những phường có diện tích lớn nhất tỉnh Ninh Bình. Sự kết hợp này hội tụ nhiều yếu tố về địa lý, nhân văn, văn hóa và lịch sử, tạo nên một thể thống nhất trong sự đa dạng.

Sự hình thành của phường Tây Hoa Lư là kết quả trực tiếp từ chủ trương lớn của Chính phủ nhằm tinh gọn bộ máy quản lý, sắp xếp lại các đơn vị hành chính cấp xã để tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững. Trong bối cảnh tỉnh Ninh Bình đang thực hiện các bước đi chiến lược để khai thác tiềm năng, thế mạnh của vùng lõi di sản, việc hình thành phường Tây Hoa Lư cho thấy nỗ lực của địa phương trong việc tạo điểm tựa cho phát triển đô thị di sản thiên niên kỷ và công nghiệp văn hóa.

Với lợi thế về diện tích rộng lớn, phường Tây Hoa Lư có dư địa phát triển vượt trội. Điều này tạo thuận lợi trong quy hoạch không gian đô thị, bố trí hạ tầng cũng như bảo tồn và khai thác giá trị di sản văn hóa – thiên nhiên phục vụ cho phát triển kinh tế – xã hội bền vững. Đặc biệt, với di tích quốc gia đặc biệt Cố đô Hoa Lư nằm trong địa phận, phường Tây Hoa Lư có cơ hội lớn để phát triển du lịch và bảo tồn di sản văn hóa, từ đó tạo nên sự phát triển bền vững cho địa phương.

Bản sắc văn hóa là nền tảng quan trọng cho sự phát triển của phường Tây Hoa Lư. Với đặc điểm hợp nhất từ nhiều địa phương có truyền thống lịch sử, văn hóa phong phú, phường Tây Hoa Lư sở hữu một nền tảng văn hóa đa tầng. Đây là sự giao thoa giữa các giá trị văn hóa dân tộc, tôn giáo và di sản, tạo nên sự đa dạng và phong phú trong văn hóa địa phương. Du lịch sẽ là thế mạnh trong định hướng phát triển kinh tế bền vững của phường Tây Hoa Lư, với các điểm nhấn quan trọng như chùa Bái Đính – một trong những trung tâm Phật giáo lớn nhất Việt Nam.

Trong định hướng phát triển giai đoạn mới, phường Tây Hoa Lư xác lập rõ nguyên tắc: Bảo tồn di sản không chỉ là trách nhiệm, mà còn là nền tảng chiến lược để kiến tạo tương lai. Mỗi quyết sách kinh tế – xã hội đều đặt di sản vào trung tâm, xem đó là sức mạnh nội lực, là nguồn lực bền vững để xây dựng một đô thị hiện đại, có chiều sâu văn hóa và bản sắc riêng biệt. Điều này không chỉ góp phần bảo vệ di sản văn hóa của dân tộc, mà còn mở ra những cơ hội phát triển mới cho địa phương, dựa trên nền tảng của văn hóa và lịch sử.

Xã Hồi Xuân, một địa phương vùng cao, đã và đang nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường. Với việc thực hiện Nghị quyết Trung ương V (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, Đảng ủy và chính quyền xã đã tích cực tuyên truyền, vận động người dân giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc mình.

Mặc dù cuộc sống hiện đại đã mang lại nhiều thay đổi, đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân vẫn duy trì được nhiều trò chơi, trò diễn mang đậm bản sắc văn hóa như khặp Thái, khua luống, trống chiêng, tung còn, bắn nỏ, kéo co, lễ cúng cơm mới… Các làn điệu hát xường của dân tộc Mường, hát khặp của dân tộc Thái vẫn được người dân lưu giữ và biểu diễn trong những dịp lễ, tết. Điều này không chỉ giúp giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn tạo ra một không gian văn hóa đa dạng và phong phú cho người dân địa phương.

Đặc biệt, xã Hồi Xuân còn là nơi tổ chức Lễ hội Mường Ca Da, một hoạt động tưởng nhớ và tôn vinh nhân vật lịch sử Thượng tướng thống lĩnh quân Khằm Ban – người có công khai phá vùng đất Mường Ca Da. Lễ hội này không chỉ là một hoạt động văn hóa mà còn là một cách để người dân địa phương nhớ về lịch sử và gốc rễ của mình.

Theo ông Lê Văn Dũng, Chủ tịch UBND xã Hồi Xuân, ngoài những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường, xã còn có nhiều di tích, danh lam thắng cảnh như hang Lũng Mu, bia ký – nơi thờ tướng quân Khằm Ban, chùa Ông, động Bà, hồ Vinh Quang, ruộng lúa bậc thang ở bản Nghèo. Hiện nay, bia ký và quần thể di tích hang Lũng Mu đã được UBND tỉnh công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh. Điều này tạo ra nguồn tài nguyên quý giá để địa phương phát triển loại hình du lịch lịch sử gắn với văn hóa tâm linh.

Cùng với việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, xã Hồi Xuân còn đẩy mạnh phong trào xây dựng làng văn hóa, cơ quan văn hóa gắn với phong trào toàn dân xây dựng đời sống văn hóa. Đến nay, xã đã công nhận 18/20 bản, khu phố là bản, khu phố văn hóa; 77% số hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa. Hầu hết các bản, khu phố đều có quy ước, hương ước về thực hiện nếp sống văn hóa ở khu dân cư. Việc hiếu, hỷ của người dân địa phương cũng được thực hiện theo nếp sống văn hóa mới, đơn giản, tiết kiệm và lành mạnh.

Những kết quả đạt được trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân đã góp phần tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao đời sống tinh thần cho người dân địa phương. Qua đó, thể hiện sự cố gắng và nỗ lực của Đảng ủy và chính quyền xã trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của địa phương.