Mạt chược, một trò chơi giải trí truyền thống của Trung Quốc, đang dần mai một trong thời đại hiện đại. Không chỉ phổ biến tại Trung Quốc, mạt chược còn được ưa chuộng trong cộng đồng Hoa kiều trên toàn thế giới. Trò chơi này không chỉ mang lại niềm vui giải trí mà còn chứa đựng ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Trẻ em thường học chơi mạt chược trong những dịp Tết Nguyên đán cùng gia đình, trong khi người lớn tuổi có thể chơi quanh năm.

Các bộ mạt chược cổ thường được làm từ gỗ, ngà voi hoặc tre, được cắt, đánh bóng, khắc và tô màu thủ công. Tại Hong Kong, mạt chược không chỉ là một trò chơi mà còn là một phần của di sản văn hóa. Suốt hơn bốn thập kỷ, Ho Sau-Mei, 68 tuổi, đã gắn bó với cửa tiệm Kam Fat Mahjong do cha bà sáng lập từ năm 1962. Cửa tiệm nhỏ này là nơi lưu giữ truyền thống làm mạt chược thủ công.

Mei cho biết bà bắt đầu học nghề từ năm 13 tuổi. Vào những năm 1970-1980, các nghệ nhân từ Trung Quốc đại lục đã sang Hong Kong trao đổi kỹ thuật, giúp nghề khắc mạt chược thủ công phát triển thịnh vượng. Vào thập niên 1960, Hong Kong có hơn 20 nghệ nhân khắc mạt chược, thậm chí có cả hội nghề nghiệp chính thức. Tuy nhiên, hiện phần lớn quân bài được sản xuất hàng loạt tại các nhà máy ở Trung Quốc đại lục.

Từ năm 2014, nghề khắc tay mạt chược được chính quyền Hong Kong xếp vào danh sách ‘di sản văn hóa phi vật thể’. Tuy nhiên, tại thành phố này hiện chỉ còn vài người theo nghề, và Mei là nữ nghệ nhân duy nhất còn hành nghề. Mỗi sáng trước 10h, nữ nghệ nhân đã ngồi vào chỗ, xếp sẵn khay gỗ với những quân bài bằng nhựa và chuẩn bị các dụng cụ chuyên dụng để khắc.

Mỗi bộ mạt chược gồm 144 quân, chia làm bốn loại như cây tre, chấm tròn, chữ Hán, gió (đông, tây, nam, bắc) và các quân đặc biệt như hoa, rồng, tứ quý. Bên cạnh những quân cờ truyền thống, bà cũng làm những quân cờ mạt chược sáng tạo với nhiều loại hình vẽ. Nghệ nhân dùng những dụng cụ khắc truyền thống với đầu mũi khác nhau để khắc từng ký tự, họa tiết lên quân bài, kẹp chặt giữa ngón cái và ngón giữa.

Mỗi bộ mạt chược làm tay mất khoảng 10 đến 14 ngày để hoàn thành, có giá khoảng 245 USD (khoảng 6,5 triệu đồng). Từ khi Hong Kong chuyển từ trung tâm sản xuất sang trung tâm tài chính vào thập niên 1990, ngành làm mạt chược thủ công cũng dần biến mất. Cửa tiệm không có hệ thống đặt hàng online, khách muốn mua phải gọi điện hoặc tới trực tiếp.

Bà Mei ghi đơn hàng bằng tay trên một cuốn sổ cũ kỹ. Hiện nghệ nhân chỉ làm việc đến khoảng trưa vì không còn đủ sức làm cả ngày nữa. Bà nói chưa muốn nghỉ hưu vì buồn và không biết làm gì. Trong ngày, một khách hàng người Anh gọi đến hỏi về đơn hàng vợ anh đặt cách đây vài tuần. Bà Mei nhờ người phiên dịch, tìm số điện thoại trong sổ, và xác nhận bộ bài sẽ hoàn thiện trong tuần tới.

Theo bà Mei, khi còn trẻ bà thường chơi mạt chược với anh chị em trong nhà, nhưng hiện không còn nhiều thời gian, chỉ thỉnh thoảng mới nhận lời mời từ bạn cũ. Hằng năm, sinh viên và nhà báo vẫn đến tìm hiểu, nhờ đó nghề của bà được nhiều người biết đến dù đang dần mai một. Từng nhận nhiều lời đề nghị học nghề từ nghệ sĩ và các tổ chức văn hóa, nhưng bà Mei đều từ chối vì chưa có hứng dạy và muốn làm theo cách và nhịp độ riêng của mình.

‘Tôi không biết còn làm được bao lâu nữa nhưng chừng nào còn cầm được dụng cụ, tôi vẫn sẽ tiếp tục’, bà nói. Với tinh thần gìn giữ di sản văn hóa, bà Mei tiếp tục gắn bó với nghề khắc mạt chược thủ công, dù cho thời đại hiện đại đang dần thay thế những kỹ thuật truyền thống.

Lê Sang, một nghệ nhân xăm hình tài năng tại Hà Nội, đã không ngừng nỗ lực theo đuổi đam mê biến những hình xăm cũ, hỏng thành tác phẩm nghệ thuật độc đáo, và thậm chí biến hóa những vết sẹo lồi thành điểm nhấn thẩm mỹ. Với kinh nghiệm hơn 10 năm trong nghề, Lê Sang đã tạo ra nhiều tác phẩm độc bản, giúp khách hàng che giấu những khuyết điểm về hình thể và tự tin hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Con đường đến với nghề xăm hình của Lê Sang bắt đầu vào năm 2014, khi ngành xăm hình tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế và chưa được xã hội công nhận rộng rãi. Anh đã phải đối mặt với nhiều hoài nghi và định kiến về nghề nghiệp của mình. Tuy nhiên, với đam mê và quyết tâm, Lê Sang đã từng bước chứng minh giá trị của bản thân trong suốt quá trình làm nghề.

Lê Sang xem việc xăm hình không chỉ là một nghề, mà còn là một hình thức nghệ thuật giúp khách hàng “tái sinh” và chữa lành những tổn thương tinh thần do khuyết điểm cơ thể gây ra. Theo anh, để thành công trong nghề này, không chỉ cần kỹ năng, mà còn cần sự thấu cảm và hiểu biết về tâm lý của khách hàng. Đó là chìa khóa giúp anh tạo ra những tác phẩm nghệ thuật không chỉ đẹp mà còn mang lại sự tự tin và hạnh phúc cho khách hàng.

Năm 2014, Lê Sang đã thành lập thương hiệu Era Tattoo với mục tiêu xây dựng một hệ sinh thái nghề bền vững. Anh không chỉ chú trọng vào việc nâng cao chuyên môn, mà còn xây dựng văn hóa tổ chức và đào tạo để phát triển toàn diện. Sự kiên nhẫn và bền bỉ của Lê Sang đã giúp Era Tattoo ngày càng phát triển và trưởng thành.

Trong nửa đầu năm 2025, khi làn sóng cắt giảm chi tiêu đang lan rộng, Lê Sang và thương hiệu Era Tattoo của anh đã phải đối mặt với nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với sự kiên định và một chút may mắn, thương hiệu của anh vẫn trụ vững và thậm chí còn mở rộng cơ sở. Đây là minh chứng cho sự bền vững và sức sống của Era Tattoo.

Lê Sang kỳ vọng sẽ đưa studio Era Tattoo trở thành trung tâm sửa hình lớn nhất châu Á, góp phần lan tỏa “Nghệ thuật tái sinh” đến với nhiều người hơn. Anh hy vọng sẽ truyền tải thông điệp đến thế hệ thợ trẻ: dám dấn thân, mạnh dạn làm và tái định nghĩa vai trò của nghề xăm trong xã hội hiện đại. Với Lê Sang, nghề xăm không chỉ là một công việc, mà còn là một sứ mệnh giúp người khác tìm lại sự tự tin và vẽ lại cuộc sống của mình.