Ở thủ đô Vientiane, Lào, một gia đình nhỏ đã âm thầm giữ gìn và truyền lại tiếng Việt qua 4 thế hệ, như một dòng chảy văn hóa không bao giờ cạn. Đó là gia đình bà Nguyễn Thị Nương, người phụ nữ gốc Việt 97 tuổi, với những nỗ lực không ngừng nghỉ để bảo tồn tiếng mẹ đẻ và văn hóa Việt nơi xứ người.

Bà Nương sinh ra và lớn lên trong một thời kỳ đầy biến động, cùng gia đình định cư tại Lào và xây dựng cuộc sống mới. Dù sống giữa một cộng đồng đa văn hóa, nhưng trong căn nhà nhỏ của bà, tiếng Việt vẫn luôn được nói và yêu thương. “Các cháu đi học thì tự nhiên biết tiếng Lào nhưng về nhà là phải nói tiếng Việt. Bố mẹ, vợ chồng, con cái, ai cũng phải nói tiếng Việt hết. Không cho nói tiếng Lào trong nhà, thế nên các cháu không đứa nào nói ngọng. Biết hết tiếng Việt!” – bà Nương chia sẻ với giọng nói chậm rãi nhưng đầy tự hào.

Không chỉ tập trung vào việc giữ gìn ngôn ngữ, gia đình bà Nương còn kiên trì bảo tồn văn hóa Việt qua những phong tục, tập quán truyền thống. Từ những bữa ăn gia đình với lời mời “Mời ông bà, mời bố mẹ…” đến những nghi lễ cổ truyền như giỗ, Tết hay cả Tết Đoan Ngọ mồng 5/5 với tục “giết sâu bọ,” mọi tập tục đều được giữ vẹn nguyên.

Ở tuổi 97, bà Nương vẫn minh mẫn và sống trong tình yêu thương của con cháu. Con cháu bà không chỉ học được tiếng Việt mà còn học cả cách sống, cách làm người theo đúng cốt cách người Việt Nam. “Tôi gìn giữ tiếng Việt vì đó là tiếng của mẹ đẻ, của quê hương, đất nước. Xa quê hương, mình càng không thể để mất” – bà nói. Sự kiên định ấy đã được truyền lại qua các thế hệ như một dòng chảy không bao giờ cạn.

Cháu ngoại của bà, chị Phạm Thu Hương, cũng chia sẻ về việc gia đình chị đã ở Lào 4 đời. Ông bà ngoại và cha mẹ chồng của chị là bạn chiến đấu với nhau từ thời chiến tranh. Các con chị đều nói và viết được tiếng Việt. “Muốn gìn giữ gốc tiếng Việt cho thế hệ trẻ, mọi người trong gia đình đều phải có quyết tâm lớn, giữ gìn truyền thống, phong tục và dành thời gian dài vun đắp” – chị Hương nói.

Anh Trần Viết Thanh Phong, con trai chị Hương và là chắt ngoại của bà Nương, cho biết anh biết nói tiếng Việt từ khi còn nhỏ. Ba mẹ anh dạy rằng mình là người Việt thì phải gìn giữ văn hóa và tiếng nói của người Việt. “Trong thời đại toàn cầu hóa, việc biết nhiều thứ tiếng là một lợi thế nhưng giữ được cái gốc mới là điều quan trọng nhất. Phải nhớ mình là người Việt và nói được tiếng Việt” – anh Phong chia sẻ.

Gia đình bà Nương không phải là trường hợp duy nhất nhưng là một trong những ví dụ điển hình tiêu biểu về việc gìn giữ tiếng Việt nơi xứ người. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, văn hóa và ngôn ngữ dễ dàng bị hòa tan thì việc một gia đình có 4 thế hệ sinh sống tại Lào nhưng vẫn giữ được sự tinh anh, chuẩn mực của tiếng Việt là điều vô cùng đáng quý.

Bởi ngôn ngữ không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là cầu nối tâm hồn, là nơi lưu giữ ký ức, văn hóa và cội nguồn dân tộc. Câu chuyện về gia đình bà Nguyễn Thị Nương ở Vientiane là một bản nhạc đẹp về tình yêu tiếng Việt, tình yêu văn hóa cội nguồn, và là minh chứng sống động cho sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt, được nuôi dưỡng bằng tình yêu và ý chí qua từng thế hệ.

Một đoạn video gần đây đã lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội, thu hút hàng trăm nghìn lượt tương tác. Video ghi lại phản ứng ngạc nhiên của một chàng rể miền Trung khi chứng kiến không khí nhộn nhịp của đám cưới từ sáng sớm ở quê vợ tại Hưng Yên.

Đám cưới được tổ chức tại tỉnh Thái Bình cũ, với nhiều món ăn được bày sẵn trên mâm, trang trí đẹp mắt. Đoạn video được quay trong đám cưới của hàng xóm và được chia sẻ bởi cô gái trẻ Thúy, ở xã Quỳnh Phụ, Hưng Yên. Thúy và chồng, Lê Thành, quê ở Sầm Sơn, Thanh Hóa, đã kết hôn hơn 2 năm trước và hiện đang sống và làm việc tại Hà Nội.

Thúy cho biết cô sinh ra và lớn lên ở đây nhưng vẫn chưa quen với phong tục ăn cỗ từ sáng sớm. “Có lẽ do sống ở Hà Nội lâu ngày, thường xuyên duy trì nếp sống muộn”, Thúy chia sẻ. Mặc dù vậy, Thúy cảm thấy thích thú và tự hào về phong tục độc đáo ở quê mình, phản ánh bản sắc văn hóa và đời sống sinh hoạt phong phú của bà con địa phương.

Cô cũng vui vì có thể dậy sớm, phụ giúp mọi người sắp xếp mâm cỗ, thể hiện sự kết nối giữa các thế hệ, tình cảm thân thiết giữa hàng xóm láng giềng, là nét đẹp trong đời sống tinh thần cần được duy trì và phát huy. Về phong tục ăn cỗ từ sáng sớm, Thúy giải thích rằng ở quê mình, mọi người thường tự nấu cỗ nên sẽ chuẩn bị nguyên liệu từ chiều hoặc tối hôm trước.

Tầm 3-4h hôm sau, những người đàn ông trong xóm hoặc trong họ sẽ tập trung nấu cỗ. Phụ nữ chủ yếu phụ trợ hoặc nấu các món đơn giản. Đến khoảng 6h, các thanh niên sẽ kê bàn ghế, sắp cỗ lên mâm,… Thúy cũng cho hay, phong tục ở quê cô không đại diện cho văn hóa ăn cỗ nói chung ở miền Bắc.

Ngay trên địa bàn tỉnh, tùy từng nhà và văn hóa từng vùng mà người ta sẽ sắp xếp ăn cỗ cưới vào buổi trưa (10-11h), hoặc có thể sớm hay muộn hơn. Theo suy nghĩ của cô, sở dĩ bà con địa phương đến nay vẫn duy trì phong tục ăn cỗ từ sáng sớm, một phần xuất phát từ thói quen làm nông trước đây.

Mọi người ăn cỗ sớm để kịp về đi làm đồng hoặc ra đồng cấy lúa từ rạng sáng rồi về ăn cỗ. “Ăn cỗ sớm thì những người đi làm công ty hay trẻ con đi học vẫn kịp giờ. Bà con cũng không bị mất ngày, mất buổi hay ảnh hưởng đến các công việc khác”, cô nói.

Không chỉ bỡ ngỡ trước phong tục ăn cỗ từ sáng sớm, Thúy cho biết chồng cô còn không dám nếm thử một món ăn quen thuộc trên mâm cỗ ở quê vợ. Đó là thịt mèo. Theo chia sẻ từ Thúy, thịt mèo là một trong những món ngon dân dã thường xuất hiện trong mâm cỗ các dịp cưới hỏi, giỗ chạp ở một số địa phương thuộc Hưng Yên (tỉnh Thái Bình cũ) như xã Quỳnh Phụ, xã Kiến Xương, xã Thái Thụy…. Tùy từng gia đình, người ta có thể chế biến thịt mèo xào rau má hoặc thịt mèo xào lăn, thêm rau má rắc bên trên.

‘Dù nhiều lần ăn cỗ ở quê vợ nhưng chồng mình vẫn chưa dám thử món thịt mèo. Trong đám cưới của mình cách đây vài năm, gia đình mình đã thay thế thịt mèo bằng món khác trong mâm cỗ cưới mà nhà gái mời nhà trai khi đến rước dâu’, Thúy kể.